Çocukların Finansal Okuryazarlık Kazanmasında Harçlığın Önemi

Çocukların finansal dünya ile ilk karşılaştığı yer aileleridir. Para yönetimini önce gözlemleyerek sonra deneyimleyerek dış dünyadan önce ebeveynleri aracılığıyla öğrenirler. Son çalışmalar, çocukların çoğunun 3 yaşındayken para hakkında bilgi almaya ve ürünlerin nasıl satın alındığını ve satıldığını öğrenmeye hazır ve istekli olduklarını, 5 yaşına geldiklerinde ise çoktan tasarruf yapmaya başladıklarını göstermiştir.

Televizyonda çocuklar için para yönetimi, finansal okuryazarlığı destekleyici içerikler olmadığı gibi eğitim hayatlarında da bütçe yönetimi, tasarruf, ihtiyaçla istekleri ayırt edebilme gibi çok önemli kavramların olduğu içerikler henüz yeterli şekilde müfredatta yer almıyor. Tam da bu sebeple çocukların parayla ilgili bilgi alabilecekleri en iyi yer aileleridir. Çocuklar erken dönemden itibaren para kazanma, bilinçli tüketim, bütçe sorumluluğunu alabilme gibi konuların önemini ailede öğrenebilir. Ekonomiyi erken dönemde anlayıp farkındalık kazandıklarında yetişkinlik tercihleri de daha sağlıklı olacaktır. Bu nedenle ebeveynler; erken dönemde düzenli harçlık vererek, çocuklarının harcamalarını planlamalarına katkı sağlayarak, tasarrufu ve bütçe yönetimini öğreterek para yönetiminin erkenden hayatlarına dahil olmasını sağlayabilirler.

Para yönetimi becerilerini en iyi öğretme yolu olan harçlık, ebeveynler tarafından düzenli olarak verilerek çocuklar için eğitici bir araç olarak kullanılabilir.

Harçlıkla çocuklar:

• Matematiği,
• Harcamalarını planlamayı,
• Doğru satın alma kararları vermeyi,
• Satın alacaklarını tam değeriyle elde etmeyi,
• Sınırlı kaynaklarını yerinde kullanmayı,
• Tasarruf yapmanın ve hayır kurumlarına bağışta bulunmanın yararlarını öğrenirler (Hameier, 2005; Anon, 2005).

Harçlık vererek, çocukların çok pahalı olmayan finansal hatalar yapmalarına, diğer bir ifade ile deneyimleriyle para yönetimini öğrenmelerine izin verilebilir. Daha küçük çocuklar ilk harçlık almaya başladıklarında hepsini alır almaz harcarlar. Bunu yaptıklarında, bir bütçe dahilinde harcama yapmaları gerektiğini zor bir yolla öğrenirler. Böyle bir durumda ebeveynler, sonraki harçlığın ödeme zamanı gelene kadar para vermemelidirler.

Ebeveynlerin çocuklarının küçük hatalar yapmalarına izin vermesi; uzun vadeli daha büyük sorumluluklar aldıklarında daha büyük hatalar yapmalarının önüne geçecektir. Çocuklarda deneyimden öğrenme her zaman nasihatten daha işlevseldir. Bununla birlikte çocuklar harçlık aldıklarında; ürünlerin fiyatlarını karşılaştırmaya da başlarlar. Bu da harcama yapma noktasında daha çok düşünmesine, alternatifler arasında değerlendirme yapmasına; aslında doğru satın alma kararları geliştirebilmesine yardımcı olacaktır.

Harçlık alan çocuklar, almayan çocuklara göre; paranın sınırsız olmadığını, ihtiyaçlarımızı karşılamak için var olan bir araç olduğunu öğrenir. Çocuk harçlığını doğru satın alma stratejisi ile kullanamadığında, gereksiz / ihtiyacı olmayan şeylere harcama yaptığında bunun sonucu ile yüzleşmeyi ve bir sonraki sefer daha seçici / ihtiyatlı olmayı öğrenecektir.

Ebeveynlerin çocuklarına harçlık verirken dikkat etmesi gereken önemli noktalar şunlardır:

• Harçlığın muhakkak haftanın aynı günü verilmesine özen gösterilmesi gerekmektedir. Bu çocuğun planlama yapabilmesi aynı zamanda ebeveynle arasında güven ilişkisinin varlığı için önem teşkil etmektedir.
• Harçlık ailenin genel bütçesi, çocuğun yaşı, çocuğun ihtiyaçları göz önüne alınarak belirlenmelidir.
• Çocuğa ihtiyaçla / isteklerin farklılığı anlatılmalı. Çocuk bunları ayırt etmekte zorlanıyorsa değerlendirmesine yardım edilmelidir.
• Harçlık akademik başarı konusunda ödül / ceza yöntemi olarak çocuğun karşısına çıkartılmamalıdır.
• Harçlığı kullanma / doğru satın alma stratejileri üretme konusunda ebeveynin tüketim alışkanlıklarını gözden geçirmesi oldukça önem taşımaktadır.
• Harcama planı oluştururken ailenin yaptığı haftalık harcama planı çocuklar için referans olabilir ve ihtiyaçlarını seçme konusunda iyi bir başlangıç yapmasına yardımcı olacaktır.
• Uzun vadeli harçlık miktarının artışı çocuğun yaşı ve ihtiyaçları göz önünde bulundurularak yapılmalıdır.

Uzman Psikolog
Çağla Tuğba Selveroğlu

KAYNAKLAR

ANON. (2005). Childcraft On Allowances. Kids Allowance Articles. http://www.kidsmoney.org//allart.htm#Values (Reprinted from Childcraft’s Guide forParents, 15, Chicago,1980).

HAMEIER, P. Barbara. (2005). Allowance Basics. http://kidshealth.org/parent/positive/family/allowance.html

MARTIN, Allen and Juan Carlos OLIVA. (2001). Teaching Children About Money:Applications of Social Learning and Cognitive Learninig Devolopmental Theories. Journal

NATHAN, Amy. (2005). Parents See Allowances As An Educational Tool. Kids Allowance Articles.

RITTER, Mario. (2005). Allowance Helps Teach Children Early About Money. http://www.voanews.com/specialenglish/2005-10-07-voa1.cfm

ROOSEVELT, Franklin Delano. (2005). Liberty Financial Young Investor Parent’s Guide OnAllowances. Kids Allowance Articles. http://www.kidsmoney.org//allart.htm#Values